Zaanse Schans: de leukste chocoladeplek van Nederland

De Zaanse Schans stond al jaren op mijn to do-lijstje. Het massatoerisme hield me eigenlijk een beetje tegen, maar als chocoholic moét je een keer in dit bedevaartsoord geweest zijn. Hier ligt namelijk een groot deel van onze chocoladegeschiedenis. Langs de rivier de Zaan stonden vroeger aardig wat cacaomolens en -fabrieken. Die verwerkten alle cacaobonen die naar Amsterdam werden verscheept tot halffabricaten: cacaoboter, -poeder en –massa. En nu nog vind je op en rond de Zaanse Schans heel veel bijzondere chocoladeplekken.

Het viel trouwens hartstikke mee, qua drukte! Als je op een doordeweekse dag buiten het hoogseizoen gaat (check even de drukteverwachting onderaan de Zaanse Schans website), is het eigenlijk prima te doen. Ja, er zijn veel toeristen, maar die zijn vooral geïnteresseerd in het maken van selfies bij de molens en de cheese/gift shops. Kom je voor de chocolade, dan heb je daar niet zoveel last van. Vooral niet als je weet waar je zijn moet. En dat ga ik je nu vertellen.

Verkade Experience

Tip 1: ga vroeg en begin bij het Zaans Museum aan de rand van de parkeerplaats. Wij van Choc Check (ikke en ikke-junior) waren er als eerste. En als enige. De buitenlandse toeristen worden namelijk direct afgevoerd richting de rivier. Het Zaans museum geeft een mooi overzicht van de vroegere industrie langs de Zaan. Wist je dat hier honderden molens stonden? Die werden onder andere gebruikt voor het malen van cacaobonen, specerijen en het maken van stijfsel en papier. Indrukwekkend! Er is nog veel meer te zien in het museum, maar voor de snoeperds onder ons is het gedeelte ‘Verkade Experience’ een aanrader. Hier zie je hoe de koekjes en chocolade van Verkade werden gemaakt, compleet met replica’s van de oude machines.

Zaans Museum, Schansend 7, Zaandam

CacaoLab Zaans Gedaan

Loop na het museumbezoek richting de Zaan (follow the crowd). Het gebied aan deze zijde van de rivier is een soort openluchtmuseum met molens, Oudhollandse huisjes en winkeltjes. In een van die nostalgische pandjes zit CacaoLab Zaans Gedaan. Hier kom je van alles te weten over hoe chocolade wordt gemaakt. Je kunt hier ook je eigen chocolademelk maken en genieten van andere chocosnoeperijtjes, zoals een stroopwafel of ijsje met chocodip. Bij Zaans Gedaan verkopen ze trouwens ook bijzondere (bean to bar-) chocolade. Op het zoldertje geven ze workshops, proeverijen en lezingen. Erg leuk en fotogeniek plekje!

CacaoLab Zaans Gedaan, Kalverrringdijk 25, Zaandam

Smells Like Chocolate

Waar iedereen rechtsaf slaat, ga jij links. Na het oversteken van de brug sla je weer linksaf. Deze straat hoort officieel niet meer bij de Zaanse Schans, maar geloof me: hier wil je heen. Al was het alleen al vanwege het schattige winkeltje Smells Like Chocolate. Haal je camera maar weer tevoorschijn, want ook hier is het een en al nostalgie. Eigenaren Ingmar en Kinito hebben het oude pandje helemaal in stijl opgeknapt en verkopen hier ambachtelijke chocolade. Vooral Hollandse merken natuurlijk, zoals de zalige brokkenmakers van de Euforij, de chocoladefabriek die hier vlakbij ligt. Maar ook Krak, Mesjokke en Chocolate Makers. Ik kocht hier een pakketje Choco Lala van Macao Movement en het nieuwe chocolade magazine Cacao. Wil je langer blijven (en dat wil je), dan kun je in het zijkamertje lekker wat drinken en/of snoepen.

De naam van de winkel slaat trouwens op de cacaogeur die, als de wind de goede kant op staat, in het hele gebied te ruiken is. Het choco-aroma is afkomstig van cacaofabriek de Zaan, verderop in de straat. En dat is dan ook onze volgende stop!

Smells Like Chocolate, Lagedijk 14, Zaandijk

Cacaofabriek de Zaan

Cacaofabriek De Zaan is gigantisch. Aan de buitenkant is niks bijzonders te zien. Het is dat je de doordringende chocoladegeur ruikt, anders zou je niet zeggen dat hier cacaobonen worden verwerkt. De Zaan staat er al een poosje; de fabriek werd opgericht in 1911. Het is een van de weinige overgebleven cacaobedrijven in dit gebied. En meteen ook een van de grootste ter wereld! Inmiddels is er natuurlijk wel een en ander veranderd. Daarover kunnen ze je alles vertellen over het bijbehorende museum even verderop.

Museum over de cacaofabriek

Het cacaomuseum aan de Stationsstraat (niet te verwarren met het Cacaomuseum in Amsterdam) wordt gerund door vrijwilligers; gepensioneerde medewerkers van De Zaan. Thijs de Gooijer, vroeger verantwoordelijk voor de kwaliteit van de cacao, leidde ons rond en vertelde enthousiast over de collectie. Je vindt hier onder andere cacaoblikken, foto’s van vroeger en machineonderdelen. Ook wordt er een aandoenlijk oude VHS-videofilm over cacao en chocolade vertoond.

Een van de leukste items: een vitrinekast vol voorwerpen afkomstig uit de zakken cacaobonen die De Zaan kreeg aangeleverd. En dan moet je niet denken aan een verloren knoop of zakdoek. Nee, we hebben het over een afgehakt apenhandje, een bijbel, portemonnees, dat soort dingen! Ook bijzonder: de bovenverdieping is helemaal gewijd aan de brandweer, die kind aan huis was bij De Zaan. De cacaofabriek heeft, net als de andere cacaofabrieken en -molens, regelmatig in brand gestaan.

In de negentiende eeuw stonden langs de Zaan talloze cacaoverwerkende bedrijven. Grootes, Pette, Verkade, Francken; het zijn slechts enkele grote namen. Wil je hier meer over weten, dan ben je bij Thijs de Gooijer aan het goede adres: hij heeft verschillende boeken over de geschiedenis van de Zaanstreek geschreven. ‘Cacao langs de Zaan’ staat vol met informatie over (en prachtige foto’s van) alle voormalige cacaomolens en –fabriekjes in dit gebied. Ik heb een (gesigneerd!) exemplaar mee naar huis genomen.

Het Cacaomuseum is alleen op dinsdag open. Probeer er zeker langs te gaan, want dit is een bijzondere plek met inspirerende mensen!

Cacaomuseum ADM, Stationsstraat 76 (hoek Lagedijk), Koog aan de Zaan

Chocolaterie de Cacaoboom

Oké, rechtsomkeert nu, want helemaal aan de andere kant van de Lagedijk (je komt dan weer langs Smells Like Chocolate), vind je Chocolaterie de Cacaoboom. Was helaas gesloten toen wij er waren, maar normaal gesproken kun je hier terecht voor heerlijke chocolaatjes en bonbons. De chocoladewinkel is vernoemd naar de cacaomolen die tussen 1830 en 1850 achter het historische pand stond. Overigens kun je ook hier even uitrusten met een kop koffie/thee en wat lekkers.

Chocolaterie De Cacaoboom, Lagedijk 142b, Zaandijk

Nog meer chocolade aan de Zaanse Schans

Ons dagje Zaanstreek zit erop. Maar dat wil niet zeggen dat er verder niets leuks meer te doen is in deze omgeving. Nog een paar tips:

• Boek een Chocolate River Tour. Je gaat dan met een rondvaartboot over de Zaan en hoort alle verhalen over de cacaomolens en –bedrijven die aan de oevers stonden en staan. Natuurlijk is er ook wat lekkers te proeven! Het evenement duurt 3 uur en is alleen op bepaalde dagen beschikbaar (helaas niet toen wij er waren). Check even op de site wanneer en hoe.
• Huur een fiets en bezoek nog meer historische bezienswaardigheden langs de rivier de Zaan. Rijd ook even langs pakhuis De Vrede, aan het Noordzeekanaal. Hier komt Tony’s Chocolonely’s chocopretpark!
• Oktober is cacaomaand op en rond de Zaanse Schans. Er worden in de herfstvakantie altijd leuke evenementen georganiseerd, zoals rondleidingen in chocoladefabrieken, proeverijtjes, lezingen en workshops. Houd de Facebookpagina van Cacaomaand in de gaten voor meer info.

Veel plezier!