Keurmerken op je chocoladereep

Max Havelaar, Fair Trade, UTZ; een beetje chocoladereep heeft een of meerdere keurmerken op zijn wikkel staan. Als consument kijk je misschien niet eens naar zo’n chocolade keurmerk. Of je denkt ‘nou, dat zit dus wel goed’, terwijl je eigenlijk geen idee hebt wat die logootjes betekenen. Zie jij ook door de bomen het bos niet meer? Choc Check chocoladeblog maakt je wegwijs in het keurmerk-oerwoud.

Wat betekent een keurmerk?

Dat keurmerk op je favoriete chocolade zegt iets over de manier waarop de grondstoffen verkregen zijn. Het geeft bijvoorbeeld aan dat de cacaoteelt op een milieuvriendelijke manier heeft plaatsgevonden, of dat de ingrediënten biologisch geteeld zijn. Andere keurmerken zeggen iets over de samenwerking tussen de cacaoboeren en de producent, bijvoorbeeld dat de cacaoboeren een eerlijke prijs hebben gekregen voor hun oogst. Er zijn ook keurmerken die deze zaken combineren.

Waarom een chocolade keurmerk?

Was de cacaoteelt vroeger een ver-van-mijn-bed-show, de laatste tijd willen we steeds meer weten over de herkomst van onze chocola. Is de cacao wel duurzaam verbouwd? Passen de ingrediënten in een vegan eetpatroon? En hoe zit het eigenlijk met de arbeidsomstandigheden van de cacaoboeren?

Helaas is die kant van de reep wat minder lekker.

Cacaobomen groeien voornamelijk in ontwikkelingslanden, waar toch al veel armoede heerst. De oogst wordt vaak voor extreem lage prijzen ingekocht door de grote, rijke chocoladefabrieken. Door deze oneerlijke handel gaat het op veel cacaoplantage niet goed. Kinderarbeid is geen uitzondering en volwassen arbeiders worden uitgebuit. Bovendien wordt er met het milieu nauwelijks rekening gehouden. Er worden bijvoorbeeld gevaarlijke bestrijdingsmiddelen gebruikt en veel afval wordt illegaal gedumpt.

Inmiddels begrijpen de meeste mensen wel dat het anders moet. De vraag naar verantwoorde chocolade neemt dan ook in rap tempo toe. Maar hoe weet je nou welke reep je met een gerust hart in je winkelmandje kunt leggen? Kijk, dat is nou precies waar de keurmerken voor bedoeld zijn.

Hoe helpt een chocolade keurmerk?

Keurmerken proberen verandering te brengen in de slechte arbeids- en milieuomstandigheden. De instanties achter de keurmerken zorgen er bijvoorbeeld voor dat de cacaoboeren beter betaald krijgen, als die zich tenminste aan bepaalde arbeids- en milieuregels houden. Onafhankelijke organisaties voeren op de plantages controles uit om te zien of de regels worden nageleefd.

Aan onze kant van de aarde spelen steeds meer chocoladeproducenten in op de vraag naar ‘eerlijke’ en duurzame chocola. Ze verbinden zich aan een keurmerk en mogen het logo alleen op de verpakking zetten als ze cacaobonen gebruiken van boeren die voldoen aan de keurmerkeisen. Op die manier zou er meer geld naar de cacaoboeren gaan, waardoor die onder betere leefomstandigheden, milieuvriendelijker en zelfstandiger kunnen werken.

Welke keurmerken zijn er?

Er zijn een aantal internationale en nationale topkeurmerken. Daarnaast ontwikkelen steeds meer winkelketens en chocolademerken hun eigen keurmerk. Om het nog verwarrender te maken: naast keurmerken zijn er ook gewone merken en bedrijfslogo’s van instanties die zich bezighouden met eerlijke/duurzame cacao. Een overzicht van de bekendste (keur)merken en bedrijfslogo’s:

• Fairtrade: een internationaal keurmerk dat in 1988 in Nederland begon als Max Havelaar. Fairtrade stelt eisen op het gebied van milieu (geen gevaarlijke bestrijdingsmiddelen, zo weinig mogelijk kunstmest en bestrijdingsmiddelen, degelijk water- en afvalbeheer). Daarnaast stimuleert Fairtrade langdurige handelsbetrekkingen tussen boeren en cacao-importeurs. Bovendien bieden ze cacaoboeren gegarandeerde prijzen en ontwikkelpremies. Veel chocoladerepen dragen inmiddels een Fairtrade-label. Niet alleen de A-merken, maar ook bijvoorbeeld de huismerkchocolade van Lidl en Albert Heijn zijn voorzien van dit chocolade keurmerk.
• UTZ Certified: een internationaal keurmerk dat een duurzame teelt en eerlijke handel nastreeft. De cacaoboeren die aan dit programma verbonden zijn, gebruiken bijvoorbeeld minder bestrijdingsmiddelen. Ze zorgen ook voor betere werkomstandigheden op de plantages.
• Rainforest Alliance: dit internationale keurmerk heeft vooral betrekking op natuurbehoud. De instantie garandeert de bescherming van bepaalde natuurgebieden. In die gebieden zijn er sinds 2005 geen bossen gekapt. Daarnaast probeert Rainforest Alliance de arbeidsomstandigheden te verbeteren. Zo worden boeren getraind om professioneler te werken zodat hun cacaoplantage ook in de toekomst als inkomstenbron kan worden gebruikt.
• Fair Trade Original: geen keurmerk, maar een stichting zonder winstoogmerk dat zich inzet voor eerlijke en transparante handel. De stichting voert de keurmerken Max Havelaar/Fairtrade en Fair Forward.
• Samen maken we chocolade 100% slaafvrij: de echte chocoholics herkennen dit chocolade keurmerk direct. Dit is het bedrijfslogo van Tony’s Chocolonely, het chocolademerk dat zich inzet voor een wereld waarin er geen (kind)slavernij meer bestaat op de cacaoplantages.

In de keurmerkenwijzer vind je nog meer (keur)merken en logo’s.

Chocolade met een keurmerk is dus altijd goed?

Een keurmerklogo op de wikkel van je reep garandeert helaas niet altijd dat je te maken hebt met 100% duurzame of eerlijke chocola. Het is onmogelijk om iedere cacaoboon in de gaten te houden tijdens zijn lange reis van plantage tot de fabriek. Zo wordt de cacao-oogst van keurmerkboeren vaak in dezelfde hal gesorteerd als de oogst van ‘gewone’ boeren, waarbij de scheidslijn tussen de twee partijen heel erg dun is. En dan moet de boel ook nog eens getransporteerd worden, vaak via allerlei tussenhandelaren. Grote kans dus dat keurmerkbonen met gewone cacaobonen vermengd wordt.

Een mengsel van keurmerkcacao en gewone cacao, mag dat?

Het mengen van gecertificeerde cacaobonen met niet-gecertificeerde cacaobonen (dus zonder keurmerk) is niet verboden, domweg omdat het gewoon niet mogelijk is om het te voorkomen. Dit proces wordt mass balance genoemd en is voor de grote chocoladefabrikanten – die hun cacao in bulk inkopen- niet te vermijden. Tenminste, niet als ze hun chocolade voor de huidige lage prijs in de winkels willen verkopen.

Volgens Max Havelaar zou een strengere scheiding van gecertificeerde en niet-gecertificeerde bonen ook niet goed zijn voor de cacaoboeren. Die zouden hierdoor veel afzetmogelijkheden verliezen waardoor hun positie juist weer verslechtert.

Heeft een chocolade keurmerk dan eigenlijk wel zin?

Daar zijn de meningen over verdeeld. Volgens de keurmerken zelf, maar ook volgens veel andere partijen, helpen de fairtrade-initiatieven weldegelijk om de cacaowereld gezonder te maken. Het gaat echter wel langzaam. Miljoenen cacaoboeren zijn nog niet aangesloten bij een programma als Fair Trade of UTZ. Met de bedrijven die dat wel hebben gedaan, lijkt het in ieder geval beter te gaan.

Maar er klinken ook kritische geluiden. Zo zou er in de praktijk weinig veranderen voor de cacaoboeren. En er zou teveel geld naar de keurmerkbedrijven gaan voor controles en promotie van hun label. Hoe je hier ook over denkt, één ding is zeker: niets doen helpt de situatie al helemaal niet.

Is er een alternatief?

Wil je als chocolademaker helemaal zeker zijn van de herkomst van de cacao? Dan moet je de cacaobonen rechtstreeks inkopen bij de boer en vervolgens het hele traject tot en met het verpakken van de chocolade zelf begeleiden. ‘Bean to bar’ wordt deze methode ook wel genoemd. Steeds meer ondernemers werken op deze maniere. Vanwege het intensieve bean to bar-procedé zijn dit geen grote merken, maar kleine chocolademakers die onbekendere, maar mooie, traceerbare chocolade maken. Daarbij gebruiken ze cacao met een hoge kwaliteit. Niet uit Ivoorkust en Ghana, waar veruit de meeste cacaobonen vandaan komen, maar uit landen als de Dominicaanse Republiek, de Filipijnen en Madagaskar bijvoorbeeld. Chocolade die gemaakt is met deze cacaobonen heeft een intense smaak die ook wel fine flavour wordt genoemd.

Bean to bar-chocolade zonder keurmerk

Op veel bean to bar-chocolade ontbreekt trouwens ook een keurmerk op de verpakking. Dat betekent niet dat dit geen ‘eerlijke’ chocolade is. Integendeel zefs! De chocolademaker onderhandelt meestal rechtstreeks met de cacaoboer, buiten programma’s als Fairtrade om. ‘Direct trade’ noemen ze dat. Daarbij worden er doorgaans ook hogere bedragen betaald voor de cacao. Hoger nog dan het Fairtrade-bedrag.

Echte handgemaakte bean to bar-chocolade is (nog) niet bij de grote supermarkten verkrijgbaar. Het wordt verkocht in gespecialiseerde chocoladewinkels of via goede chocoladewebshops. Deze repen zijn wel een tikkie duurder dan die van de populaire chocolademerken, maar vaak proef je dat er ook aan af. Bovendien is deze chocolade wél helemaal traceerbaar en dat is ook wat waard.

Nooit meer chocolade zonder keurmerk eten?

Natuurlijk haal ik het liefst eerlijke, slaafvrije, traceerbare en duurzame chocolade in huis. Maar het komt ook wel eens voor dat ik bulkchocola eet, test of verloot waar geen fairtrade- of ander keurmerklogo op staat. Gelukkig verbinden steeds meer chocoladeproducenten zich aan een fairtradeprogramma of andere  instantie die zich inzet voor een betere cacaowereld.

Wil jij ook je steentje bijdragen aan een betere cacaowereld? Kies dan zo vaak mogelijk voor chocoladerepen die voorzien zijn van een keurmerklogo, of ga voor bean to bar-chocolade van kleinere producenten. Heerlijk en in ieder geval iets eerlijker.

(Bronnen: Ftm.nl, Milieucentraal.nl, Voedingscentrum.nl, Fairtrade.nl, Maxhavelaar.nl)